یکی از اهداف سازمان امور مالیاتی کشور دریافت مالیات گردش حساب بانکی و یا مالیات تراکنش بانکی میباشد. بر این اساس مشمولین پرداخت مالیات بر گردش حساب موظف به پر کردن اظهارنامه مالیاتی هستند و باید در زمان مقرر اظهارنامه مالیاتی را به سازمان امور مالیاتی کشور تسلیم کنند.
به گزارش خبرنگار اقتصادی مجله خبری، چندی است که اصطلاح جدیدی از قانون مالیات در میان مردم دست‌به‌دست می‌شود؛ این اصطلاح بین عامه مردم به «مالیات بر گردش حساب های بانکی» و بین صاحبان مشاغل و مدیران مالی با نام «مالیات بر تراکنش های بانکی» شناخته می‌شود.
برخی پا را فراتر نهاده و آن را رسماً «قانون مالیات بر حسابهای بانکی» نامیده‌اند و حتی به دنبال فرمول نحوه محاسبه مالیات بر گردش حساب هستند.
گردش بانکی و حسابهای بانکی مشمول مالیات
یکی از مواردی که در سال‌های اخیر مورد توجه سازمان مالیاتی قرار گرفته است گردش حسابهای بانکی است. گردش حساب در واقع ریز دقیق و با جزئیات تراکنش‌های حساب بانکی است. این که چه مبلغی از چه حسابی به‌حساب بانکی شخص واریز شده و یا چه مبلغی از حساب شخص برداشت شده است به همراه تاریخ و ساعت دقیق، گردش حساب بانکی تعریف می‌شود.
در مقوله‌های مالیاتی منظور از گردش حساب، حساب بانکی رسمی است که برای انجام کارهای کسب‌وکار از آن استفاده می‌شود. حساب رسمی حسابی جدا از حساب شخصی است که فقط تراکنش‌های تجاری در آن انجام می‌شود و به اداره مالیات معرفی شده است.
برای مثال سازمان امور مالیاتی برای رسیدگی به پرونده‌های مالیاتی، شاخصی را در نظر گرفته است که اشخاص دارای گردش حساب بانکی بیش از پنج میلیارد تومان به‌صورت اتوماتیک در سیستم بانک مرکزی اعلام می‌شوند و سپس به سازمان امور مالیاتی جهت دریافت اصل مالیات و رسیدگی به جرائم مالیاتی انتقال داده می‌شوند؛ بنابراین بهتر است که حساب‌ها و تراکنش‌های شخصی از حساب‌ها و تراکنش‌های تجاری جدا باشد.
نکته مهم این است که در مورد افراد حقیقی، داشتن حسابهای بانکی متعدد تأثیر مثبتی نخواهد داشت و حتی ممکن است حساسیت‌برانگیز باشد. زیرا مبنای گزارش‌های حساب‌ها از طرف بانک مرکزی کد ملی افراد است و مالیات بر اساس گردش کل حسابهای افراد تعیین می‌شود.
اگر گردش حساب بالاتر از سقف مجاز باشد، بانک از طریق پیامک و تماس اطلاع‌رسانی می‌کند و شخص حقیقی یا حقوقی باید ظرف یک ماه مستندات خود را ارائه دهد. در غیر این صورت‌حساب مسدود می‌شود.
بخشنامه گردش حساب بانکی چه می‌گوید؟
از آنجا که در سال‌های اخیر گردش حساب بانکی به‌شدت مورد توجه سازمان امور مالیاتی قرار گرفته است، این سازمان با صادرکردن بخشنامه‌های متعدد رسیدگی به حسابهای بانکی را در دستورالعمل قرار داده است.
طبق آخرین بخشنامه از طرف معاون درآمدهای مالیاتی سازمان امور مالیاتی در ابلاغیه 230/3759/در مورخ ۳۱/۰۶/۱۴۰۰ به واحدهای رسیدگی‌کننده اعلام شد که با در نظر گرفتن بخشنامه ۲۰۰/۹۹/۱۶ نسبت به مؤدیانی که گردش مالی یا گردش بستانکاری بیش از پنج میلیارد تومان داشته‌اند (برای عملکرد سال ۱۳۹۵ تا پایان ۱۳۹۷)، باید تا بهمن ماه سال جاری رسیدگی شود و نسبت به مؤدیانی که گردش بستانکاری ایشان کمتر از پنج میلیارد تومان است و تاکنون رسیدگی نشده‌اند، مشمول حسابرسی و رسیدگی مالیاتی نیستند.
نحوه بررسی تراکنش‌های بانکی
امروزه رسیدگی به تراکنش‌های بانکی برای هر مؤدی حقیقی یا حقوقی که دارای کسب‌وکارهای کوچک یا بزرگ است، موضوع بسیار حیاتی است. افراد به دلیل عدم امکان دریافت یا جمع‌آوری و طبقه‌بندی اسناد و مدارک قابل‌استناد در زمان معاملات تجاری، نگران سوءظن سازمان امور مالیاتی هستند. بهترین راه‌حل برای این افراد آگاهی از آخرین دستورالعمل‌‌های بررسی تراکنش بانکی است که به آن‌ها برای اثبات ادعاها و رفع نگرانی‌ها کمک می‌کند.
در بخشنامه شماره ۱۶/۹۹/۲۰۰ به چگونگی نحوه بررسی و رسیدگی به تراکنش‌ها اشاره شده است. این بخشنامه به طور کامل توضیح داده است که کدام تراکنش‌ها مشمول مالیات می‌شوند و چگونه و به چه میزان باید مالیات پرداخت کنند. طبق این بخشنامه بعضی از مبادلات مالی جنبه درآمدی ندارند. در اجرای مفاد این بخشنامه یک کمیته شش‌نفره در هر یک از ادارات کل مالیاتی تشکیل می‌شود. این کمیته قبل از ورود به حسابرسی مالیاتی حجم ریالی گردش حساب بانکی را با سوابق مالیاتی و سایر فعالیت‌های مالی افراد تطبیق می‌دهند و اگر مغایرتی وجود نداشت، به حسابرسی مالیاتی اطلاعات به‌دست‌آمده، نیازی نخواهد بود.
در ادامه صورت‌جلسه‌ای مبنی بر عدم نیاز به صدور برگ تشخیص مالیات تنظیم می‌شود و به دفتر مبارزه با پول‌شویی و یا فرار مالیاتی ارسال می‌شود. تمامی فرایندهای رسیدگی مالیات بر تراکنش‌ها با رسیدگی مالیات اشخاص یکسان است و امکان اعتراض به برگ تشخیص صادره وجود دارد.
بخشنامه تراکنش بانکی
سازمان امور مالیاتی در سال‌های اخیر، تغییرات اساسی در سیستم خود ایجاد کرده است و روش‌های جدیدی برای دسترسی به اطلاعات حسابهای بانکی مردم جهت اخذ مالیات به وجود آورده است. سازمان امور مالیاتی طبق بخشنامه ۲۵ بندی تراکنش موضوع رسیدگی به حسابهای افراد با گردش بالا در بازه زمانی پنج سال گذشته را شروع کرده است.
محمد مسیحی، معاون درآمد مالیاتی سازمان امور مالیاتی، نیز در نامه‌ای با مهر «فوری و بااهمیت» خطاب به مدیران امور مالیاتی کشور، نکات مهمی را در خصوص برخی ابهامات در نحوه رسیدگی مالیاتی به تراکنش‌های بانکی اعلام کرد. در این نامه تأکید شده که اقلام پولی وارده به حسابهای بانکی مؤدیان مالیاتی به‌تنهایی دلیلی بر وجود درآمد نبوده و باید در بررسی و حسابرسی مالیاتی واقعیت امر مدنظر گروه‌های رسیدگی قرار گیرد.
نحوه محاسبه مالیات تراکنش بانکی
مالیات بر تراکنش‌های بانکی مبحثی جدید است و در متن قانون مالیات‌های مستقیم، قانونی با عنوان قانون مالیاتی تراکنش‌های بانکی وجود ندارد. درواقع فرمول محاسبه مالیات تراکنش‌های بانکی از سوی سازمان مالیاتی تعیین نشده است. اگر شخص صاحب حساب درآمد را کتمان کند و دلیلی برای غیردرآمدی بودن تراکنش‌ها وجود نداشته باشد، شخص صاحب حساب، اعم از حقیقی یا حقوقی، مشمول پرداخت مالیات‌بردرآمد می‌شود. حساب افراد به‌صورت سالیانه مورد بررسی قرار می‌گیرد و برای هرسال به‌صورت جداگانه برگ تشخیص و قطعی صادر می‌شود.
نحوه محاسبه مالیات بر گردش حساب به‌صورت زیر است:
مالیات‌بردرآمد اشخاص حقیقی و یا مالیات‌بردرآمد اتفاقی برای اشخاص حقیقی و حقوقی (ماده ۱۱۹ ق.م.م) بر اساس نرخ مصوب ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم محاسبه می‌شود.
مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی درصورتی‌که تراکنش‌های بانکی در حکم درآمد حاصل از فعالیت اقتصادی باشد، بر اساس نرخ ماده 105 ق.م.م و با فرمول «درآمد مشمول مالیات*25%» محاسبه و دریافت می‌شود.
به‌عنوان جریمه کتمان به مبالغ فوق برای کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی، جریمه‌ای معادل 30% مالیات محاسبه شده اضافه می‌شود که این جریمه غیر قابل بخشش است. (ماده ۱۹۲ ق.م.م)
حوزه رسیدگی به مالیات تراکنش بانکی نیز ارتباطی با محل شعبه بانک ندارد و در اولویت اول بر اساس محل اشتغال فرد و در اولویت دوم بر اساس محل سکونت فرد تعیین می‌شود.
تراکنش‌های بانکی معاف از مالیات
مسئله‌ای که برای سازمان امور مالیاتی حائز اهمیت است، آن قسمت از تراکنش‌های بانکی افراد است که مربوط به جابه‌جایی‌های مالی بین حسابهای یک شخص واحد نبوده و ناشی از درآمد حاصل از کسب‌وکار تلقی شود. تراکنش‌هایی که مشمول مالیات نمی‌شوند به شرح زیر است:
تراکنش‌های با ماهیت درآمدی که در محاسبه مالیات در سال مربوطه منظور شده‌اند
تراکنش‌های با ماهیت درآمدی با نرخ صفر و یا معاف از مالیات؛ مانند درآمد حاصل از کشاورزی و یا وقف، نذورات، ارث و…
تراکنش‌های با ماهیت غیردرآمدی
تراکنش‌های بانکی با ماهیت غیردرآمدی نیز دسته‌بندی خاص خود را دارند:
تراکنش‌های بانکی مربوط به اعضای هیئت‌مدیره و سهام‌داران اشخاص حقوقی
دریافت و پرداخت مربوط به حق شارژ
دریافت و پرداخت به‌حساب بستگان
واریزهای مربوط به مخارج روزمره زندگی
تسهیلات بانکی دریافتی
سود بانکی دریافتی
انتقالی بین حسابهای شخص
انتقال بین حسابهای شرکا در مشاغل مشارکتی
تنخواه‌های واریزی به‌حساب اشخاص توسط کارفرما با تأیید کارفرمای ذی‌ربط
دریافت‌ها و پرداخت‌های سهام‌داران و اعضای هیئت‌مدیره اشخاص حقوقی؛ مشروط بر آنکه طرف مقابل آن در دفاتر شخص حقوقی (حسابهای دریافتنی و پرداختنی جاری شرکا) منظور شود
قرض و ودیعه دریافتی و پرداختی
وجوه دریافتی ناشی از جبران خسارت
انتقالی بین حسابهای بانکی اشخاص درصورتی‌که مربوط به درآمد نباشد
مبالغ دریافتی و پرداختی اشخاص به‌عنوان واسطه با توجه به نوع کسب‌وکار اشخاص حقیقی
در پایان لازم به تأکید است که مالیات تراکنش‌های بانکی یکی از موضوعات مالی و مالیاتی مهم است که کمتر شناخته شده است. این مالیات از تراکنش‌های بانکی که جنبه درآمدی دارند دریافت می‌شود و از آنجا که بر اساس قوانین جدید سازمان مالیاتی، این مسئله در سال‌های اخیر اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است، آشنایی با سازوکار آن یک مهارت مهم برای صاحبان کسب‌وکار است.
