بیماری فاسیولا چیست و تا چند روز نهفته می ماند؟

استاد انگل شناسی دانشگاه علوم پزشکی گیلان گفت: از زمان خوردن انگل فاسیولا تا ظهور نشانه های بیماری چند هفته تا چند ماه طول می کشد.

به گزارش مجله خبری؛ دکتر کیهان اشرفی با بیان اینکه فاسیولیازیس به عفونت یا بیماری ناشی از انگل های فاسیولا گفته می شود اظهار کرد: این انگل ها که مردم آن را به نام کرم کپلک گوسفند نیز می شناسند، تا حدود۳۰ سال قبل عمدتاً سبب آلودگی دام ها بود و به علت کم بودن موارد بیماری ناشی از آنها در انسان، اهمیت پزشکی و بهداشتی قابل توجهی نداشته اند. متأسفانه در طول دو سه دهه گذشته موارد فاسیولیازیس انسانی در مناطق مختلف جهان به میزان بسیار زیادی افزایش یافته و در حال حاضر حدود ۱۷ میلیون نفر از مردم دنیا در بیش از ۶۰ کشور به آن مبتلا می باشند.

وی با بیان اینکه در ایران در سال های ۱۳۶۸ و ۱۳۷۸ دو همه گیری بزرگ بیماری اتفاق افتاد که طی آن حدود ۱۷هزار نفر از مردم استان گیلان، به خصوص در بندر انزلی و رشت، به فاسیولیازیس مبتلا شدند، افزود: به دلیل پتانسیل وقوع این همه گیری های گسترده در گیلان، سازمان جهانی بهداشت ایران را در زمره کشورهائی قرار داده است که با این بیماری مشکل جدی دارند و به نظر می رسد که استان گیلان مهمترین کانون فاسیولیازیس انسانی در قاره آسیا باشد.
استاد انگل شناسی دانشگاه علوم پزشکی گیلان در خصوص شکل ظاهری انگل فاسیولا تصریح کرد: انگل های فاسیولا کرم های مسطح و برگی شکلی هستند که عمدتاً در مجاری صفراویِ کبد دام ها از جمله گوسفند، بز، گاو، گاومیش و برخی علفخواران دیگر زندگی می کنند.
اشرفی با بیان اینکه دو نوع انگل فاسیولا وجود دارد افزود: یکی کوچکتر و پهن به اندازه ۳-۲ سانتیمتر و دیگری باریک و بلند به اندازه ۵-۳ سانتیمتر است.
وی با اشاره به چرخه زندگی انگل های فاسیولا یادآور شد: برای برقرای چرخه زندگی انگل های فاسیولا وجود دام های آلوده، منابع آبی دائمی یا فصلی، بارندگی فراوان و حلزون های میزبان واسط ضروری می باشند.
استاد انگل شناسی دانشگاه علوم پزشکی گیلان با بیان اینکه حیوانات آلوده به فاسیولا، تخم انگل را همراه با مدفوع خود به محیط خارج دفع می کنند یادآور شد: در صورتی که این تخم در آب قرار گیرد در درجه حرارت مناسب پس از حدود سه هفته در داخل آن یک لارو مژه دار به وجود می آید این لارو پس از تشکیل از تخم خارج شده و با نفوذ در بدن حلزون های آبزی شروع به رشد و تکثیر می کند. در نتیجه تکثیر انگل در بدن حلزون تعداد زیادی لارو دم دار ایجاد می شود. این لاروها پس از کامل شدن از بدن حلزون خارج شده و در آب رها می شوند و با بادکش های خود به برگ گیاهان موجود در آب می چسبند و با ترشح یک دیواره محکم در اطراف سر خود به یک فرم مقاوم تبدیل می شوند. این انگل ها گاهی به صورت معلق در آب نیز به فرم مقاوم تبدیل می شوند. حیوانات نشخوار کننده و انسان با خوردن گیاهان و یا سبزیجاتی که در این آبها رشد می کنند و آلوده به انگل می باشند، به فاسیولیازیس مبتلا می شوند.
اشرفی با بیان اینکه از زمان خوردن انگل فاسیولا تا ظهور نشانه های بیماری چند هفته تا چند ماه طول می کشد گفت: پس از طی این مدت علائم و نشانه های بیماری به صورت تب گاهی همراه با لرز و عرق شبانه، دردهای شدید شکمی، مشکلات گوارشی مثل اسهال، نفخ و تهوع، نشانه های آلرژیک مانند قرمزی پوست کهیر و خارش، ناراحتی های تنفسی، کاهش وزن، کم خونی و بزرگی کبد ظاهر می شود.
وی خاطرنشان کرد: در صورت ادامه یافتن بیماری دردهای قولنج مانند، عدم تحمل غذای چرب و زردی ایجاد می شود. افزایش تعداد ائوزینوفیل های خون یکی از نشانه های مهم این بیماری است.
اشرفی با بیان اینکه برای تشخیص بیماری انجام آزمایشات خون و مدفوع ضروری است ادامه داد: در این بیماری تعداد گلبول های سفید خون، آنزیم های کبدی و پادتن های ضد فاسیولا افزایش پیدا می کند. باید توجه داشته باشیم که برای انجام آزمایش مدفوع حداقل از یک هفته قبل فرد بیمار نباید از جگر دام و یا غذاهائی که با جگر تهیه می شوند تغذیه کرده باشد. چنانچه نمونه مدفوع بیمار که در این شرایط مورد آزمایش قرار گرفته باشد واجد تخم انگل باشد، فرد به طور قطع به فاسیولیازیس مبتلاست و بایستی مورد درمان داروئی قرار گیرد. همچنین سیستم های تصویربرداری مانند سی تی اسکن و ام آر آی نیز به تشخیص بیماری کمک می کنند.

سبزیجات خام نقش اصلی را در آلودگی انسان دارند

وی خوردن غذاهای تهیه شده با سبزیجات خام مثل دلار و زیتون پرورده، نوشیدن آب های سطحی و آب چشمه های روباز نواحی کوهستانی، خوردن جگر خام یا آبدار واجد مرحله نوزادی انگل های فاسیولا و شستن ظروف و سبزیجات مصرفی در آب های سطحی آلود را از راه های احتمالی انتقال فاسیولیازیس در استان گیلان عنوان کرد.
استاد انگل شناسی دانشگاه علوم پزشکی گیلان با تاکید بر اینکه در اکثر نقاط آندمیک جهان گیاهان آبزی و سبزیجات خام نقش اصلی را در آلودگی انسان دارند، افزود: بنابراین در ایران نیز مصرف سبزیجات محلی خام همچون چوچاق، خالی واش، نعنا و هر سبزی خودرو دیگری که از طبیعت جمع آوری و در بازارهای محلی به فروش می رسند، در ابتلا مردم به فاسیولیازیس نقش اساسی دارند.
اشرفی گفت: این سبزیجات گاهی به صورت خام در تهیه غذاهای محلی مانند دلار و زیتون پرورده نیز به کار می روند که در صورت آلودگی به انگل، می توانند در انتقال بیماری نقش داشته باشند. از آنجائی که ضد عفونی این سبزیجات مشکل می باشد بهتر است که از خوردن آنها به صورت خام پرهیز شود.

نمک موجود در دلار قادر به نابودی انگل فاسیولا تا حداقل یکماه نیست

وی با تاکید بر اینکه افرادی که علاقه به مصرف دلار دارند توجه داشته باشند که نمک موجود در آن قادر به از بین بردن انگل حداقل به مدت یکماه نمی باشد گفت: قرار دادن دلار در فریزر خانگی به مدت پنج روز قبل از مصرف، انگل را از بین می برد بنابراین مصرف آن پس از فریز کردن مانعی ندارد. از آنجائی که چوچاق معمولا به عنوان سبزی خوردن مصرف نمی شود و بیشتر برای طعم دادن و معطر کردن مواد غذائی به آنها افزوده می شود، در صورت نیاز به استفاده از چوچاق خام در زیتون پرورده و سایر مواد غذائی، بهتر است ابتدا آن را به خوبی شسته و سپس با مولینکس یا هر وسیله دیگری خرد و به مدت پنج روز فریز کنیم.
اشرفی تاکید کرد: در صورتی که تمایل به خوردن خالی واش، نعنا و سایر سبزیجات محلی به صورت خام داشته باشیم، ابتدا آن را با آب و مایع شوینده به خوبی شسته و به مدت ۱۵ دقیقه در محلول سرکه سفید) یک لیوان سرکه در چهار لیوان آب قرار می دهیم. سپس سبزی را از محلول سرکه خارج کرده و با آب زیاد شسته و مصرف می کنیم. چوچاق را نیز با همین روش می توان ضدعفونی و مصرف کرد؛ ولی فریز کردن چوچاق مولینکس شده با اطمینان بیشتری انگل را از بین می برد.
وی در خصوص مصرف توت فرنگی نیز گفت: برای ضد عفونی کردن توت فرنگی ابتدا آن را به خوبی با آب شسته و سپس به مدت ۵-۳ ثانیه در ظرف آب جوش وارد می کنیم و در ادامه آن را سریعاً از آب جوش خارج کرده و در آب سرد قرار می دهیم. در صورتی که کیفیت توت فرنگی خوب باشد این فرایند تأثیر زیادی بر تازگی آن نخواهد داشت. بهتر است توت فرنگی به مقداری ضد عفونی شود که در یک وعده به مصرف برسد.
استاد انگل شناسی دانشگاه علوم پزشکی گیلان با بیان اینکه مناسب ترین راه برای جلوگیری از آلودگی سبزیجات محلی، پرورش آنها در محل های عاری از حلزون و دام است افزود: برای این منظور بهتر است ریشه آنها را از طبیعت تهیه و در محیط مناسب مانند باغچه منازل و یا گلدان های بزرگ کشت دهیم. عدم وجود دام و حلزون های میزبان واسط در این محیط ها از آلوده شدن آنها جلوگیری می کند و مصرف آنها مانعی ندارد.